Luma Center Finlandiya tarafından düzenlenen StarT Proje Yarışmasna, İSTEK Semiha Şakir Anadolu Lisesi öğrencileri, öğretmenleri Özlem Kaya önderliğinde oluşturdukları ''Bitkisel Nanopartiküler (eksozomlar) ve Melatonin Hormonu İle Hızlı Yara Kapanmasını Sağlayan Krem'' projesi ile katırldılar. STEM (bilim ve teknoloji) alanında düzenlenen bu yarışmada öğrencilerimiz uluslararası alanda ilk 100 proje içerisine seçildiler.
* Yarışmanın içeriği:
Uluslarası StarT Yarışması, Finlandiya Luma Merkezi tarafından düzenlenmektedir. Finlandiya LUMA Merkezi, toplam on iki bilim ve teknoloji üniversitesinin bir araya gelerek oluşturduğu bir ağdır ve sponsorlar, şirketler gibi diğer işbirliği ortakları ile birlikte Ulusararası StarT Yarşmasını düzenler. StarT aracılığıyla okullarda ve anaokullarında, fen, teknoloji, mühendislik disiplinleri arası ve işbirlikçi öğrenmeye dayalı çalışma ve düşünme biçimlerinin uygulatılması hedeflenmiştir.
* Projenin içeriği :
Yara, canlı bir dokunun hücresel, anatomik ve fonksiyonel sürekliliğinin bozulması olarak tanımlanır. Ciltteki bir yaranın en iyi şekilde iyileşmesi, hücre göçü ve çoğalması ile ekstraselüler matriks birikiminin ve yeniden yapılanmasının karmaşık biyolojik ve moleküler olaylarının, iyi düzenlenmiş bir entegrasyonunu gerektirir. Yara bakımı ve bakımının sürekliliği; ağrı kesici ve antienflamatuar ajanların kullanımı, topikal sistemik antimikrobiyal maddeler yara iyileşmesini arttıran ilaçların yer aldığı bir dizi önlemi içerir. Yara iyileşmesi, yaralı dokulara direncini yeniden kazandıran, yapısal ve fonksiyonel bütünlüğün yenilenmesinin sağlandığı, birtakım karmaşık hücresel ve biyokimyasal hareketlerin etkileşimidir. İlaçların içinde bulunan propilen glikol, setostrearil alkol, metil paraben (E218), etil paraben (E214), probil paraben (E216) gibi kimyasallar deri tahrişi, deride iltihap gibi alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır. Hamilelik döneminde ve emziren annelerde çinko oksitler gibi metal oksitler tehlike teşkil edebilmektedir. Bitkiler, yaraların iyileştirilmesi ve tedavisi için muazzam bir potansiyele sahiptir. Birçok ülkede yaraların ve yanıkların tedavisi için çok sayıda bitki yerel halk tarafından kullanılmaktadır. Bitkisel özlerin taranması, yeni etkili ilaçların keşfinde bilim adamlarının ilgisini çekmiştir. Eksozomlar ise hücre dışı keseciklerin bilinen en küçük alt grubunu meydana getiren biyoaktif keseciklerdir. Vücutta bulunan bütün hücrelerden (normal ve kanser) salgılanabilirler ve tüm vücut sıvılarında(örn: kan, idrar, bos, anne sütü) bulunurlar. 30-100 nanometre arası bir büyüklüğe sahip olup protein, nükleik asit ve lipit içerirler. Melatonin hormonu uzun zamandan beri bilinen, temel olarak immünomodülatör, gün içi ve mevsimsel ritmi ayarlayıcı, uyku düzenleyici etkileri olan bir hormondur. Tüm vücutta yaygın olarak melatonin reseptörleri bulunmaktadır. Uyku bozukluğuna karşı ve antidepresan olarak da kullanılan melatonin ve agonistleri birçok hastalığın tedavisinde hala denenmektedir. Melatonin hormonu, Civanperçemi (Achillea millefolium), Karabaş otu (Lavandula stoechas), Sinirli otu (Plantago lanceolata), Nohut (Cicer arietinum) jelin ana maddelerini bulmak için denenmiştir. Bitkisel ilaç olarak değerlendirilen civanperçemi halk tıbbında kullanılmaktadır. Civanperçemi Doğu ve Kuzey Anadolu’da, Balkanlar’da ve Orta Avrupa’da bulunmaktadır. Bu bitkinin içerisinde uçucu ve sabit yağ ve achillein denilen bir de glikozit bulunmaktadır. Uçucu yağın içerisinde ise pinenler, cineol ve berneol bulunmaktadır. Nohut, Akdeniz Bölgesi’nde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Çok miktarda saponin içermektedir. Karabaş otu, bilinen en şifalı bitkilerden biri olan lavanta ile aynı familyaya mensuptur. Osmanlı döneminde koleraya karşı, 1. Dünya Savaşı’nda ise mikrop öldürücü olarak kullanılmıştır. Ülkemizde yoğunlukla Batı Anadolu bölgelerindeki makiliklerde kendiliğinden yetişir. Dünyada ise yaygın olarak Orta Avrupa’da yetiştiği görülür. Sinir otunda bulunan allantoin adlı kimyasal maddenin, yaraların iyileşmesine ve hücrelerin yenilenmesine katkı sağladığına ilişkin düşünceler de vardır. Kalsiyum, potasyum, çinko, fosfor, selenyum, C ve K vitaminlerini içeren bu şifalı bitki, halk arasında yaygın olarak kullanılır. Avrupa ve Asya kökenli bir bitki olan sinir otu zamanla tüm kıtalara yayılmıştır. Bu gibi doğal maddeler, kayıp dokunun iyileşmesini ve birden fazla mekanizma ile rejenerasyonunu indükler. Bitkilerde çeşitli yaşamı idame ettirici bileşenlerin varlığı, bilim insanlarını potansiyel yara iyileştirme özelliklerini belirlemek amacıyla bu bitkileri incelemeye teşvik etmiştir (Nayak ve PintoPereira, 2006).
*Proje ile neyi amaçlıyoruz?
Bu çalışmada; bitkilerden elde edilen nanopartiküllerin (eksozomların) ve melatonin hormonunun yara üzerinde nasıl bir etkisinin olduğunun tespit edilmesi araştırılmıştır. Araştırmada kullanılan bitkilerin yara kapatıcı etkilerini belirlemek, çalışmaları yürütebilmek için Yeditepe Üniversitenin Biyoteknoloji ve Tıbbi Cihaz Ar-Ge Bölümünden destek alınmıştır. Bitkilerin tedavi edici özelliklerin belirlenmesi amacıyla eksozom izolasyonu yapılmıştır. Yapılan tüm çalışmalar sonucunda yara kapanmasına etki eden bitkisel eksozomlar ve melatonin hormonu ile bir jel hazırlanmıştır. Yara kapanması üzerine etkisi tekrar denenerek olumlu sonuç alınmıştır.
